Radca prawny prowadząc każdą sprawę winien postępować w zgodzie z zasadami etyki, niezależnie od tego, czy jest to sprawa prowadzona na zlecenie klienta, czy z urzędu. Radca prowadząc sprawę z urzędu winien więc m.in.:
- wykonywać swoje czynności zawodowe zgodnie z prawem, uczciwie, rzeczowo i z należytą starannością
- dbać o godność zawodu
- dbać o zachowanie tajemnicy zawodowej
- zawsze kierować się prawem
- chronić swoją niezależność i nie ulegać wpływom
Prowadzenie sprawy z urzędu powoduje jednakże dodatkowy obowiązek informacyjny radcy – w przypadku stwierdzenia braku podstaw do wniesienia środka zmierzającego do wzruszenia orzeczenia sądowego lub skargi konstytucyjnej, radca winien przedstawić klientowi pisemną opinię o braku podstaw. Jeżeli radca został wyznaczony do prowadzenia sprawy przez prezesa sądu, o swoim stanowisku radca winien zawiadomić również dziekana rady izby oraz sąd w sposób wskazany w ustawie.
Podjęcie się przez radcę prowadzenia sprawy z urzędu wymaga powierzenia mu tej sprawy przez właściwy organ. Zgodnie z uchwałą Krajowej Rady Radców Prawnych z 14 września 2002 roku w sprawie wyznaczania radców do prowadzenia spraw z urzędu oraz Regulaminu postępowania rad okręgowych izb radców przy wyznaczaniu radców do prowadzenia spraw z urzędu w trybie art. 117 k.p.c., będącego załącznikiem do w/w uchwały (uchwała i regulamin na osobnej stronie), organem tym jest:
- w postępowaniu cywilnym – rada okręgowej izby radców, która działa w okręgu sądu występującego z wnioskiem o wyznaczenie radcy. Przy czym rada upoważnia dziekana do wyznaczania radców z urzędu (a ten może upoważnić do tego innego członka rady).
- w postępowaniu karnym, karnym skarbowym (radca jako pełnomocnik), w postępowaniu w sprawach o wykroczenia (radca jako obrońca z urzędu, bądź pełnomocnik) – prezes sądu właściwego dla rozpoznania sprawy
Przepisy regulaminu (a więc zasady dotyczące wyznaczania radców w postępowaniu cywilnym) stosuje się odpowiednio przy wyznaczaniu radców:
- do prowadzenia spraw z urzędu na wniosek Naczelnego Sądu Administracyjnego
- do sporządzania skargi konstytucyjnej lub zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu z powodu nieusunięcia braków formalnych skargi lub jej oczywistej bezzasadności – na wniosek sądu rejonowego miejsca zamieszkania skarżącego
Uchwała Nr 499/V/2002 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 14 września 2002 r.w sprawie wyznaczania radców do prowadzenia spraw z urzędu. Na podstawie art. 60 pkt. 8a) ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. Nr 123 poz.1059) Krajowa Rada Radców Prawnych uchwala co następuje:
§ 1. Postępowanie rad okręgowych izb radców przy wyznaczaniu radców do prowadzenia spraw z urzędu w trybie art. 117 k. p. c. określa Regulamin stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.
§ 2. Przepisy Regulaminu, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przy wyznaczaniu radców do prowadzenia spraw z urzędu na wniosek Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym).
§ 3. Przepisy Regulaminu, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przy wyznaczaniu radców do sporządzania skargi konstytucyjnej lub zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu z powodu nieusunięci braków formalnych skargi lub jej oczywistej bezzasadności - na wniosek sądu rejonowego miejsca zamieszkania skarżącego (art. 48 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).
§ 4. Dziekan rady izby przedstawia corocznie prezesom sądów w okręgu izby wykaz radców wykonujących zawód z uwzględnieniem uprawnień świadczenia pomocy prawnej osobom fizycznym nie będącym przedsiębiorcami.
§ 5. Dziekan rady izby, we współdziałaniu z dziekanem rady izby adwokackiej, przedstawia prezesom właściwych sądów wykaz radców, którzy pełnią we wskazanym okresie dyżury telefoniczne, umożliwiające niezwłoczne ich wyznaczenie z urzędu do spraw o wykroczenia rozpatrywanych trybie przyśpieszonym. Przy sporządzaniu tych wykazów uwzględnia się uprawnienia do świadczenia pomocy prawnej osobom fizycznym nie będącym przedsiębiorcami, a także stosuje się odpowiednio przepisy Regulaminu o którym mowa w § 1 niniejszej uchwały.
§ 6. W postępowaniu karnym radcę jako pełnomocnika wyznacza z urzędu prezes sądu właściwego dla rozpoznania sprawy - z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z art. 88 Kpk (art. 88 § 1 w zw. z art. art. 78 i 81 Kpk). W postępowaniu karnym skarbowym radcę jako pełnomocnika wyznacza z urzędu prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy (art. 125 i art. 176 Kks). W postępowaniu w sprawach o wykroczenia radcę jako obrońcę z urzędu bądź pełnomocnika z urzędu wyznacza prezes sądu właściwego dla rozpoznania sprawy (art. 23 oraz art. 30 Kpw). W sprawach o których mowa w ust. 1 -3 rada izby nie jest właściwa do zwalniania wyznaczonego radcy z obowiązku świadczenia z urzędu pomocy prawnej.
§ 7. Traci moc uchwała Nr 264/IV/97 z dnia 22.03.1997 r. wraz z późniejszymi zmianami w sprawie postępowania rad okręgowych izb radców przy wyznaczaniu radców do prowadzenia spraw z urzędu w trybie art. 117 Kodeksu postępowania cywilnego.
§ 8. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia
REGULAMIN
postępowania rad okręgowych izb radców przy wyznaczaniu radców do prowadzenia spraw z urzędu w trybie art. 117 kpc.
§ 1. Organem uprawnionym do wyznaczania radcy w trybie art.117 § 1 kpc jest rada okręgowej izby radców, która działa w okręgu sądu występującego z wnioskiem o wyznaczenie radcy.
Rada okręgowej izby radców upoważnia dziekana do wykonywania uprawnień, o których mowa w ust.1.
Dziekan rady okręgowej izby radców może upoważnić do wykonywania tych uprawnień innego członka rady.
§ 2. Osoba uprawniona wyznacza do prowadzenia sprawy na wniosek sądu radcę, zamieszkałego w okręgu tego sądu z listy radców według kolejności alfabetycznej, pomijając radców nie wykonujących zawodu. Na wniosek radcy można go wyznaczyć, poza kolejnością alfabetyczną, do prowadzenia sprawy z urzędu.
W sprawach w których wniosek sądu dotyczy zastępstwa procesowego osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej wyznacza się radcę uprawnionego do obsługi osób fizycznych tzn. wykonującego zawód w warunkach odpowiadających przepisom art.8 ust.2 ustawy o radcach prawnych .
Członkowie rad okręgowych izb radców, Krajowej Rady Radców Prawnych, okręgowych Komisji rewizyjnych i Wyższej Komisji Rewizyjnej, Sądów dyscyplinarnych obu instancji oraz rzecznicy dyscyplinarni i Główny Rzecznik Dyscyplinarny oraz ich zastępcy mogą na swój wniosek nie być wyznaczani do prowadzenia spraw w trybie art.117 kpc w okresie pełnienia funkcji.
§ 3. Jeżeli radca wyznaczony w trybie § 1 i 2 ma podjąć czynności poza terenem właściwości miejscowej sądu, który wnosił o wyznaczenie, osoba uprawniona, która wyznaczyła radcę wyznaczy, na jego wniosek, radcę z innej miejscowości w trybie § 1 i 2 lub wystąpi o takie wyznaczenie do Rady okręgowej izby radców właściwej dla miejsca czynności, która ma być podjęta.
§ 4. O wyznaczeniu radcy w trybie § 1, 2 i 3 osoba uprawniona zawiadamia na piśmie właściwy sąd oraz wyznaczonego radcę. Wzory pism w tej sprawie stanowią załączniki Nr 1 i 2 do niniejszego Regulaminu. Wyznaczenie radcy przez osobę uprawnioną w trybie art.117 kpc oraz § 1, 2 i 3 niniejszego Regulaminu jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa.
Prowadzenie sprawy przez radcę wyznaczonego w trybie art.117 kpc oraz § 1, 2 i 3 niniejszego Regulaminu stanowi jego obowiązek zawodowy i korporacyjny.
§ 5. Radca może z ważnych przyczyn wnosić o zwolnienie go od obowiązku zastępowania strony z urzędu do uprawnionej osoby, która wyznaczyła go do prowadzenia sprawy.
Osoba uprawniona zwalniając go od tego obowiązku wyznacza jednocześnie innego radcę.
Ważnymi przyczynami uzasadniającymi wniosek o zwolnienie od obowiązku zastępowania strony z urzędu mogą być w szczególności:
- okoliczności uzasadniające wyłączenie się ze sprawy lub powstrzymanie się od czynności w świetle Zasad etyki zawodowej,
- uzasadnione podejrzenie, że zachodzi kolizja interesów tej strony z interesami osoby, której sprawę prowadzi radca na skutek wcześniejszych zobowiązań,
- choroba lub wypadek losowy uniemożliwiający prowadzenie sprawy.
§ 6. Radca wnoszący o zwolnienie go z obowiązku, o którym mowa § 3 i 5 obowiązany jest do podjęcia czynności procesowych nie cierpiących zwłoki oraz w razie zwolnienia do przekazania innemu wyznaczonemu radcy sprawy wraz z aktami podręcznymi i informacji o wyznaczonych terminach czynności procesowych.
